Budżet zadaniowy jest metodą zarządzania finansami publicznymi, której zadaniem jest osiąganie większej skuteczności, efektywności i przejrzystości wydawanie środków publicznych w porównaniu z budżetem tradycyjnym. Wiele osób zastanawia się, w jaki sposob pożytkowane pieniądze przez gminy i jednostki samorządu terytorialnego (JTS). Odpowiedzią na to pytanie jest właśnie budżet zadaniowy.
Budżet zadaniowy – czym jest?
Budżet zadaniowy (ang. performance budget) to narzędzie sprawnego zarządzania zadaniami publicznymi, które prowadzi do osiągania wytyczonych celów. Jest to plan wydatków budżetowych przygotowywany w formie zadań, podzadań oraz funkcji wraz ze wskazaniem celów (dla zadań i podzadań) i mierników określających stopień realizacji tychże celów, które planuje się osiągnąć w wyniku ich realizacji. Prezentacja ustalonych celów i odnoszących się do nich mierników pozwalają na dokładniejsze obserowawanie, kontrolowanie rezultatów działalności adminsitracji publicznej.
Podstawową ideą kryjącą się pod hasłem budżetu zadaniowego jest powiązanie nakładów budżetowych z pomiarem uzyskiwanych efektów. Przesuwa uwagę z samych wydatków budżetowych na szersze ujęcie, którym jest wprowadzenie mierzalnych efektów działań i skuteczności osiągania celów przez władze publiczne. Jasno zdefiniowane cele pozwalają również na zwiększenie efektywności realizowanych programów i wygaszanie wydatków nieprzysznoszących widocznych efektów lub tych które koszty są nieproprocjonalnie większe niż przyniesione profity.
Definicje budżetu zadaniowego
Istotą budżetu zadaniowego jest zarządzanie działalnością jednostki samorządu terytorialnego (JST) poprzez ujęcie tej działalności w zadania. Dotyczy to zarówno kompetencji ustawowych, obowiązków zleconych przez administrację rządową, jak i innych wynikających z woli samorządu, określanych na podstawie priorytetów zawartych w programie gospodarczym czy strategii rozwoju oraz potrzeb mieszkańców. Budżetowanie zadaniowe stanowi alternatywny, w stosunku do układu tradycyjnego podziałek klasyfikacji budżetowej (dział – rozdział – paragraf), sposób opracowywania i wykonywania budżetu jednostki samorządu terytorialnego. Pozwala na lepszą alokację zasobów finansowych i rzeczowych, w rezultacie właściwsze zaspokojenie potrzeb mieszkańców.Narzędzia efektywnego zarządzania – planowanie zadań w układzie wieloletnim i rocznym,
Lubelska Szkoła Biznesu-Brytyjski Fundusz Know How Fundusz Współpracy (Warszawa 2000)
Istota budżetu zadaniowego polega na:
- precyzyjnym określeniu zadań, które mają być finansowane ze środków budżetowych,
- stosowaniu odpowiednich mierników, które umożliwiałyby ocenę efektów uzyskanych w wyniku ponoszonych wydatków budżetowych.
Finanse publiczne, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne (Warszawa 2007)
Budżet tradycyjny, a budżet zadaniowy
W uproszczeniu możemy przyjąć, iż budżet tradycyjny to narzędzie wydatkowania środków publicznych, natomiast budżet w ujęciu zadaniowym to narzędzie do zarządzania i pomiaru stopnia realizacji celów. Ogromną zaletą budżetu zadaniowego jest możliwość opisania i ustalenia pewnych poziomów realizacji zadań publicznych, które kolejno mogą być mierzone. Wiele aspektów działalności instytucji państwowych jeszcze kilkanaście lat temu nie była mierzona. Efektem wprowadzania budżetu zadaniowego jest optymalizacja procesu określania poziomów dla planowanych wyników działań. Utworzenie budżetu zadaniowego tworzy zupełnie nową klasyfikację budżetu opartą na zadaniach.
Wady budżetu zadaniowego
Prócz korzyści z wykorzystania budżetu zadaniowego w Polsce, warto wspomnieć również o wadach tego rozwiązania. Zagrożeniem dla tego typu budżetu jest napewno możliwośc manipulacji i skupianiu się na sztucznym osiąganiu określonych mierzonych wartości reprezentujących stopieć realizacji celu. Zagrożeniem dla budżetu zadaniowego może być również niestabilność polityczna w strukturach rzadowych i to, że wprowadzenie wymaga czasu i przeszkolenia pracowników sektora finansów publicznych.
Budżet zadaniowy w Polsce
Pierwszy dokument zawierający plan częsci wydatków budżetu państwa w układzie zadaniowym Ministerstwo Finansów przygotowało w 2007 roku. Zaś w 201 2roku powstał pierwszy równoległy do budżetu tadycyjnego budżet zadaniowy Polski na rok 2013. Budżet zadaniowy w Polsce odnosi się do wydatków gmin i jednostek samorządu terytorialnego (JST). Same wydatki przedstawione są w formie ich rocznego limitu, które podzielone są pomiędzy zadania, podzadania i funkcje. Zadania i podzadania mają określony cel, miernik i wartość końcową. Najważniejszym stopniem podziału klasyfikacji budżetu zadaniowego dla „jst” są działy, których podstawą jest Polska Klasyfikacja Działalności. W przypadku zadań ujętych w finansowym platnie wieloletnim określana jest również wartośc pośrednia miernika powiązanego z tymże planem.
Zobacz również: budżet domowy – czym jest i jak przygotować?